Blizna niechcianą pamiątką z wakacji?

Wiele osób ma blizny w miejscach niewidocznych, zwłaszcza na brzuchu. Wakacje i plażowanie to czas, gdy odkrywamy te zazwyczaj schowane przed nieznajomymi części ciała, a blizny są często powodem zażenowania. Może się też zdarzyć, szczególnie w przypadku młodych kobiet, że rozległa blizna np. po usunięciu wyrostka robaczkowego jest powodem  dla którego kobieta unika plaży czy kąpieli. A osoby z poranionymi  w wypadku ramionami nawet podczas upałów noszą długi rękaw.

Wakacje sprzyjają zajęciom na świeżym powietrzu, ale również urazom. Po skręceniu stawów czy złamaniu kości długo dochodzimy do formy. Na szczęście urazy te zwykle nie pozostawiają śladu, w odróżnieniu od głębokich skaleczeń czy oparzeń. Gwałtowny upadek, rozcięta warga, pokaleczone ręce czy  kolana – rany zagoją się w ciągu kilku dni, ale ślad może pozostać na całe życie. I na to medycyna szuka coraz skuteczniejszych środków.

Powstawanie blizn to naturalna część procesu gojenia. Blizna pojawia się w trakcie naprawy rany spowodowanej przez uraz mechaniczny, termiczny czy chemiczny (wypadek, zabieg operacyjny lub chorobę). Im bardziej uszkodzona skóra, tym dłużej trwa proces gojenia i tym większe prawdopodobieństwo powstania zauważalnej blizny. Początkowo blizna może być czerwona i pogrubiona, z czasem stopniowo blaknie. Nadmierne zbieranie się kolagenu w okolicy uszkodzonej skóry powoduje nieprawidłowe bliznowacenie, któremu towarzyszy świąd, pieczenie, ból, a nawet utrudnienie ruchu.

Sposób w jaki tworzy się blizna jest uzależniony od wieku, umiejscowienia na ciele  i pewnych czynników genetycznych. Młoda skóra ma większą tendencję do przerostu podczas gojenia, co powoduje powstawanie większych, grubszych blizn.

Jak powstają blizny?
Blizny powstają w ciągu 7-10 dni, ale ostatecznie dojrzewają w przeciągu 6-12 miesięcy. Proces powstawania blizny składa się z 3 faz. Pierwsza z nich to zapalenie.  Po uszkodzeniu skóry powstaje stan zapalny, obrzęk, wysięk. Faza ta trwa do powstania nabłonka. W tym czasie rana boli, czasem dochodzi do zakażenia i wydzielania ropy. Im większy stan zapalny i zakażenie rany tym gorzej blizna będzie wyglądała w przyszłości, dlatego tak ważne jest zdezynfekowanie rany tuż po urazie środkami do tego celu przeznaczonymi. Następnie, mniej więcej 4 dni po powstaniu rany rozpoczyna się drugi etap – ziarninowanie. Jest to okres intensywnego tworzenia kolagenu. Wstępne dojrzewanie  blizny trwa do 2 miesięcy, wówczas blizna staje się mniej bolesna, jej brzegi stają się równiejsze, blednie.

Blizny przerosłe – jedna z najczęściej spotykanych nieprawidłowości
Charakteryzuje je wybrzuszenie w granicach blizny. Istnieje możliwość samoistnego zmniejszenia tego wybrzuszenia w miarę upływu czasu. Wyróżniamy dwa rodzaje blizn przerostowych. Blizna przerosła liniowa  - czerwona, uniesiona, czasami swędząca blizna ograniczona do granic cięcia chirurgicznego lub urazu. Pojawia się zwykle w kilka tygodni po zabiegu chirurgicznym. Blizny te mogą się szybko  powiększać przez 3 do 6 miesięcy a następnie, po fazie statycznej, zaczynają się cofać. Generalnie dojrzewają do wyglądu  nieco „sznurowatego”.
Rozległa blizna przerosła (np. oparzeniowa) o zwiększonej szerokości, która jest zmienna. Rozległa, czerwona, wzniesiona, czasami swędząca blizna, która pozostaje w obrębie brzegów rany oparzeniowej.

Pełny proces dojrzewania może zając do 2 lat. Niemal 91% blizn pooparzeniowych to blizny przerosłe. Ryzyko rośnie, gdy rana oparzeniowa goi się dłużej niż 21 dni. W przypadku blizn pooperacyjnych jest to od 40 do 70%.

Blizny przerosłe tworzą się u ok. 1,5 - 4,5% populacji, głównie u młodych chorych w wieku 10-30 lat. U osób rasy czarnej odsetek ten wynosi aż 5-15%, stąd wnioskuje się, że istotne są predyspozycje genetyczne.

Czynniki determinujące powstawanie blizn przerosłych

• rozległość zapalenia. Duże ubytki skóry oraz zakażenie sprawiają, że organizm nie jest w stanie szybko zasklepić rany. Jeśli nastąpi opóźnienie naskórkowania o ponad 10-14 dni odsetek blizn przyrosłych rośnie dramatycznie.
• wielkość mechanicznego napięcia skóry (twarz, kończyny górne/barki, klatka piersiowa, szyja, plecy, kończyny dolne, brzuch. Pracujące mięśnie czy ciężar ciała sprawiają, że niektóre partie skóry narażone są na rozciąganie, co również powoduje mikrorozrywanie powstającego naskórka.
• genetyczny fenotyp skóry  - u osób o ciemnej karnacji są 15-krotnie większe szanse na utworzenie się nieprawidłowej blizny

Kobiety są bardziej narażone na powstanie blizn przerosłych, a wahania hormonalne w  ciąży czy w okresie przekwitania potęgują ten problem. W wieku między 10 a 30 r. ż. następuje szybka produkcja kolagenu sprzyjająca tworzeniu grubych, wybrzuszonych blizn.

System klasyfikacji blizn

• Blizna dojrzała - jasno zabarwiona, płaska blizna
• Blizna niedojrzała - czerwona, czasami swędząca lub bolesna i lekko uniesiona blizna w trakcie przekształcania. Wiele z nich po pewnym czasie dojrzeje, staną się płaskie i uzyskają zabarwienie podobne do otaczającej skóry, choć mogą być bledsze lub nieco ciemniejsze.
• Mniejszy bliznowiec – ogniskowo wzniesiona, swędząca blizna wykraczająca poza normalną tkankę. Może się rozwijać do 1 roku od urazu i nie cofa się samoistnie. Zwykłe chirurgiczne wycięcie powoduje często jej nawroty. Może to być genetyczna nieprawidłowość bliznowacenia. Typowe miejsca obejmują płatki uszne.
• Większy bliznowiec – duża, wzniesiona (> 0.5 cm ) blizna, może być bolesna albo swędząca i rozciągająca się poza normalną tkankę. Jest ona często efektem niewielkiego urazu i może się rozszerzać przez lata.

Czy można na zawsze pozbyć się blizn?
Dotychczasowe metody leczenia nie pozwalają na całkowite usunięcie blizny. Mogą je jedynie zmniejszyć, spłaszczyć bądź odbarwić. Duże znaczenie w postępowaniu w przypadku blizn przerosłych ma zapobieganie ich powstawaniu.

Sposoby leczenia
Nieinwazyjne:

• Silikony (plastry i żele) – terapia pierwszego rzutu, 80-85% skuteczności
• Terapia uciskowa (50-60% skuteczności, droga, niewygodne)
• Opatrunki okluzyjne
• salicylany 2-5% (blizny potrądzikowe)

Inwazyjne:

• Kortykosteroidy w formie injekcji (skuteczność 50-100%,
• częstość nawrotów 9-50%)
• Leczenie chirurgiczne (ryzyko nawrotów 45-100%)
• Laseroterapia (blizny nie starsze niż rok)
• Radioterapia (rakotwórczość, skuteczność 10-94%, częstość nawrotów 50-100%)
• Rentgenoterapia
• Dermabrazja

Wytyczne Międzynarodowego Doradczego Zespołu Ekspertów ds. Leczenia Blizn z 2002 roku mówią, że lepiej zapobiegać niż leczyć. Silikon to prosta, bezpieczna i efektywna metoda terapia pierwszego wyboru w leczeniu keloidów i blizn przerosłych. Jest dostępna w formie kremów, żeli, plastrów i sprayów.

Żele to najwygodniejsza, rekomendowana obecnie forma terapii silikonowej. Przezroczysty, szybko wysychający żel silikonowy tworzy na powierzchni skóry cienką, nieprzepuszczalną dla wody, niewidoczną błonę. Utrzymuje  odpowiednią wilgotność blizny oraz zmniejsza, rozjaśnia i wygładza stwardniałą tkankę blizn. Przy codziennej aplikacji spłaszcza blizny, łagodzi świąd skóry i uczucie dyskomfortu oraz wyraźnie zmniejsza stopień odbarwienia skóry, co potwierdziły badania. Są dostępne na rynku żele silikonowe w różnych cenach jak np. Dermatix  w cenie ok. 150 zł oraz Dermabliz silikon kosztujący zaledwie 30 zł. Oprócz silikonu zawierają inne dodatki mające wpływ na wygląd blizny. Co ważne leczenie należy zacząć odpowiednio wcześnie, aby blizna nie stała się pamiątką z wakacji na całe życie.