Uciekaj, póki możesz.

Jak oddać każde ze wzruszeń, jak opowiedzieć o własnym strachu, o napięciu, które towarzyszyło mi przez całą powieść, jak napisać o tych krótkich chwilach radości? Jak to zrobić, uważając jednocześnie, by nie zdradzić zbyt wiele?

Jasper Jones to wyrzutek, mieszaniec, półsierota. Wychowywany przez ojca alkoholika, trwoniącego ostatnie pieniądze. Przez wiecznie towarzyszący głód zmuszany do drobnych kradzieży. Przez mieszkańców miasteczka, sąsiadów, ludzi, którym wydaje się, że wiedzą wszystko, utożsamiany z czystym złem.

Gdy pewnego dnia Jasper, w miejscu znanym tylko dwóm osobom, w „swoim” miejscu, znajduje martwą Laurę Wishart zupełnie nie wie co robić. Wie za to, że gdy tylko ludzie ją znajdą wszelkie podejrzenia padną właśnie na niego. Nie będzie sprawiedliwych sądów, nie będzie żadnych pytań, wszyscy zgodnie uznają, że wszystkiemu winny jest Jones. Chcąc tego uniknąć postanawia rozwikłać tę sprawę na własną rękę. Wiedząc, że sam może nie dać rady, o pomoc prosi Charlesa Bucktina. To właśnie Charles stanie się narratorem powieści, osobą dzięki której dane nam będzie poznać całą historię.

Jestem zachwycona bohaterami stworzonymi przez Silveya. Oddanie ich wszystkich lęków, słabości, pokazanie złożoności ludzkiej natury wyszło mu naprawdę świetnie. Dawno nie czytałam książki, w której portrety psychologiczne postaci byłyby tak genialnie odwzorowane.

Zbrodnia mimo, że cały czas obecna w powieści jest jednak tylko wyjściem do innych problemów poruszanych przez autora. Kwestia nietolerancji, rasizmu, dręczenia słabszych od siebie... Mam wrażenie, że właśnie to stało się dla Silveya impulsem do stworzenia „Jaspera Jonesa”. Dodatkowo poruszył też trudne kwestie rodzinne. Tajemnice odkrywane po kilkunastu latach, zaniedbanie, zdrada, przemoc na tle seksualnym. Wciąż się zastanawiam jak on to zrobił. Jak to możliwe, że poruszając tyle tematów udało mu się nie pogubić, a wręcz przeciwnie: połączył wszystko zgrabnie, przez całą lekturę trzymał mnie w napięciu, a przy tym zakończył wszystko doskonałymi wręcz rozwiązaniami.

Żeby nie było jednak zbyt przygnębiająco znajdziemy w powieści też chwile radości. To małe zwycięstwa, sprawiające, że życie staje się lepsze. To pierwsze miłości, tak niewinne w swojej prostocie. To przyjaźnie, dla których jest się w stanie poświęcić spokój ducha.

Wielkim atutem powieści było dla mnie przywołanie kilku, jak się okazało, autentycznych zbrodni. Swoją drogą sam fakt poszukiwania przeze mnie informacji, dodatkowo, zupełnie poza lekturą, powinien świadczyć o jej wielkiej wartości. Aż ciężko uwierzyć w to, do czego ludzie są zdolni. Ludzie, co trzeba dodać, na pozór prowadzący normalne życie.

„Jasper Jones” zdaje się też prawdziwą kopalnią wiedzy jeśli chodzi o znanych i cenionych pisarzy amerykańskich. Kerouac, Lee, Kesey, Sallinger, Twain… to tylko niektóre z nazwisk pojawiających się na kartach powieści. Zresztą pisarstwo jako takie odgrywa też niemałą rolę w całości książki.

Podsumowując „Jasper Jones” wywołuje w czytelniku ogrom emocji. „Jasper Jones” boli, „Jasper Jones” wzrusza, „Jasper Jones” zmusza czytelnika do zastanowienia się nad tym, gdzie przebiegają pewne granice, jeśli w ogóle jeszcze istnieją.

Poruszanie zbyt wielu problemów na kartach jednej powieści rzadko wychodzi aż tak dobrze. Przy nagromadzeniu wielu wątków niektóre się zaczyna się traktować po macoszemu, inne rozwija bardziej niż na to zasługują. Mam wrażenie, że u Silveya wszystko jest dokładnie wyważone, proporcje idealnie zachowane. Oszczędność słów, genialny styl, krótkie, rzeczowe zdania, które mówią więcej niż tysiące słów, to coś co sprawia, że bez wahania sięgnę po kolejne książki autora, jeśli tylko ukażą się na polskim rynku.

Craig Silvey, Jasper Jones, Poznań, Dom Wydawniczy Rebis 2011.

Izabela Raducka
(redakcja@kobieta20.pl)