Włoskie słowa w polszczyźnie

Pojawienie się i zadomowienie italianizmów w języku polskim wzięło się z licznych kontaktów polsko – włoskich, szczególnie w renesansie. Ogromny wpływ na przybliżenie Polakom kultury i mowy włoskiej mieli np. przybywający do naszego kraju artyści z Półwyspu Apenińskiego. Osiedlali się u nas również włoscy kupcy i rzemieślnicy, którzy jak można się było tego spodziewać, propagowali swój ojczysty język. Pobyt w Polsce królowej Bony także nie przeszedł bez echa. Polska szlachta podróżowała do Włoch w celach turystyczno – rekreacyjnych, a liczne grono młodych Polaków studiowało na włoskich uczelniach. Przez Italię przebiegał także szlak pielgrzymkowy do Ziemi Świętej. Ważne były też oczywiście kontakty polityczne.

Wśród słów, które na stałe zadomowiły się w polszczyźnie na uwagę zasługują:

• al dente – dosł. na ząb, sposób przygotowania potrawy, zazwyczaj makaronu
• aria – po włosku aria oznacza melodię, pieśń, szczególnie solową
• autostrada – po włosku strada to droga, ulica
• awizo – awiso informuje nas, że mamy przesyłkę pocztową do odebrania
• bankiet - banchetto to dla Włochów uroczyste przyjęcie zorganizowane z jakiegoś powodu
• belweder – bello – piękny, vedere - widzieć
• bolid – dosł. meteor, samochód wyścigowy biorący udział w rozgrywkach Formuły 1
• brokuł – wyraz pochodzi od słowa: brocco -odrośl, kiełek
• bufon – po włosku buffone to błazen
• cappuccino – nazwa związana z zakonem Kapucynów, po włosku cappuccio to kaptur
• fatamorgana – po włosku fata to czarodziejka, a fata Morgana to legendarna wróżka wywołująca miraże, występująca w średniowiecznych utworach
• fraszka – po włosku frasca oznacza drobiazg, błahostkę, bagatelę, gałązkę
• fuga – w języku włoskim fuga oznacza ucieczkę
• graffiti – słowo pochodzi od graffito, co oznacza cieniowanie kreskami
• kwartet – włoskie quartetto to zespół czterech muzyków
• lasagne – lasagna to po prostu łazanka
• maestro – maestria to po włosku biegłość
• makaron – w dawnym włoskim macarone, dziś maccherone
• motto – w języku Umberto Eco motto oznacza dowcip
• mozzarella - dla zapominalskich: mozzarella to biały ser z mleka bawolic
• papamobile – papa to włoski ojciec, a automobile – samochód
• partytura – partitura to zapis nut
• risotto - po włosku riso to ryż
• rukola – ruccola oznacza dla Włochów roślinę o wąskich, zielonych liściach, podobną do szczawiu, zaostrzającą smak potraw
• tiramisu – po włosku tirare su oznacza ciągnąć do góry
• wiolonczela - włoski wyraz violoncello oznacza wiolonczelę

Oprócz pojedyńczych słów do polszczyzny weszły także różnorodne wyrażenia typu: frutti di mare, dolce vita, santo subito, in blanco.

Iwona Trojan
(iwona.trojan@dlalejdis.pl)

^{Bibliografia: Anna Szemberska, „Wybrane nowe italianizmy we współczesnej polszczyźnie”
Fot. pixabay.com}